روان کننده ها که بین دو سطح متحرک/لغزشی با هدف کاهش اصطکاک (یا مقاومت اصطکاکی) بین آنها وارد شود،گفته می شود. هدف اصلی روان کننده این است که سطوح متحرک و لغزنده را از هم جدا نگهدارد، به طوری که اصطکاک و در نتیجه تخریب مواد به حداقل برسد. فرآیند کاهش اصطکاک بین سطوح متحرک/لغزنده، با وارد کردن روان کننده ها در بین آنها، روانکاری نامیده می شود.
یا به عبارتی در ماشین، اصطکاک بین فلز به قطعات فلزی به دلیل متحرک سطوح ایجاد می شود. و ماشین مقاومتی را تجربه می کند که حرکت آنها را به تاخیر می اندازد. در اثر اصطکاک مقدار زیادی انرژی به صورت گرما آزاد می شود که باعث کاهش راندمان دستگاه می شود. موادی که بین دو سطح متحرک و لغزنده اعمال می شوند. تا اصطکاک بین آنها را کاهش دهند به عنوان روان کننده شناخته می شوند و فرآیندی که طی آن اصطکاک بین سطح لغزنده کاهش می یابد، به عنوان روانکاری شناخته می شود.
عملکرد آن ها
- با اجتناب از تماس مستقیم فلز به فلز بین سطوح مالشی. یعنی با وارد کردن روان کننده ها بین دو سطح، سایش و پارگی سطوح را کاهش می دهد.
- انبساط فلز را در اثر حرارت اصطکاکی و تخریب مواد کاهش می دهد.
- به دلیل انتقال حرارت به عنوان خنک کننده فلز عمل می کند.
- از حرکت نسبی ناهموار جلوگیری می کند.
- هزینه نگهداری را کاهش میدهد.
- همچنین اتلاف نیرو در موتور های احتراق داخلی را کاهش می دهد.
طبقه بندی روان کننده ها
روان کننده ها نظر به حالت فیزیکی به موارد ذیل تقسیم بندی میشوند
- روان کننده های مایع(روغن های روان کننده)
- روان کننده های نیمه جامد یا گریس
- روان کننده های جامد
روان کننده های مایع (روغن های روان کننده ) بیشتر با نام روان کننده های مایع شناخته میشوند. که به سه دسته تقسیم میشوند
1: روغن های گیاهی و حیوانی 2: روغن های معدنی یا نفتی و 3: روغن های مخلوط
ویژگی های روغن های روان کننده خوب: (1) نقطه جوش بالا، (2) نقطه انجماد پایین، (3) ویسکوزیته مناسب برای عملکرد مناسب در سرویس، (4) مقاومت بالا در برابر اکسیداسیون و حرارت، (5) خواص غیر خورنده و ( 6) پایداری در برابر تجزیه در دمای عملیاتی.
خاصیت روان کننده ها
1: ویسکوزیته 2: نقطه ای اشتعال و آتش 3: نقطه ای ریزش 4: نقطه ای آنالاین (Aniline) 5: پایداری در مقابل خوردگی
نقطه اشتعال و نقطه آتش: نقطه اشتعال پایین ترین دمایی است که در آن روغن روان کننده بخارات کافی را تولید می کند. که وقتی شعله کوچکی به آن نزدیک می شود برای لحظه ای مشتعل می شود. در حالی که نقطه آتش پایین ترین دمایی است که بخارات روغن روان کننده به طور مداوم برای حداقل پنج ثانیه می سوزند، وقتی شعله کوچکی به آن نزدیک شود. در بیشتر موارد، نقاط آتش 5 درجه سانتیگراد تا 40 درجه سانتیگراد بالاتر از نقاط اشتعال هستند. فلش و آتش هیچ ارتباطی با خاصیت روان کنندگی روغن ندارند، اما زمانی که روغن در معرض دمای بالا قرار می گیرد، اهمیت دارند. یک روان کننده خوب باید نقطه اشتعال حداقل بالاتر از دمایی که قرار است در آن استفاده شود داشته باشد. این امر در برابر خطر آتش سوزی در هنگام استفاده از روان کننده محافظت می کند.
نقطه ابر و نقطه ریزش: هنگامی که روغن روان کننده به آرامی سرد می شود، دمایی که در آن ظاهر کدر یا مبهم می شود، نقطه ابری آن نامیده می شود. در حالی که دمایی که در آن روغن روان کننده جریان یا ریختن آن متوقف می شود، نقطه ریزش آن نامیده می شود. نقاط ابری و ریزش نشان دهنده مناسب بودن روغن روان کننده در شرایط سرد است. روغن روان کننده مورد استفاده در ماشینی که در دمای پایین کار می کند باید نقطه ریزش پایینی داشته باشد. در غیر این صورت انجماد روغن روان کننده باعث گیرکردن دستگاه می شود. مشخص شده است که وجود واکس در روغن روان کننده نقطه ریزش را افزایش می دهد.
پایداری خوردگی: پایداری خوردگی روغن روان کننده با انجام تست خوردگی تخمین زده می شود. یک نوار مسی صیقلی برای مدت زمان مشخصی در دمای خاصی در روغن روان کننده قرار می گیرد. پس از مدت زمان تعیین شده، نوار خارج شده و از نظر اثرات خوردگی بررسی می شود. اگر نوار مسی کدر شده باشد، نشان می دهد که روغن روان کننده حاوی هر گونه مواد شیمیایی فعال است که باعث خوردگی نوار مسی می شود. روغن روان کننده خوب نباید روی نوار مسی تأثیر بگذارد. برای کاهش اثرات خوردگی روغن روان کننده، بازدارنده های خاصی به آنها اضافه می شود. بازدارنده های رایج مورد استفاده ترکیبات آلی حاوی P، As، Cr، Bi یا Pb هستند.
ویسکوزیته: خاصیت مایع است که به واسطه آن در برابر جریان خود مقاومت می کند (مقاومت در برابر جریان مایع به عنوان ویسکوزیته شناخته می شود). واحد ویسکوزیته پویز است. این مهم ترین خاصیت هر روغن روانکاری است، زیرا تعیین کننده اصلی ویژگی های عملکرد روان کننده است. اگر ویسکوزیته روغن خیلی کم باشد، نمی توان یک لایه روغن مایع بین دو سطح متحرک/لغزنده نگه داشت. از طرف دیگر، اگر ویسکوزیته روغن خیلی زیاد باشد، اصطکاک بیش از حد ایجاد می شود.
تأثیر دما بر ویسکوزیته
ویسکوزیته مایعات با افزایش دما کاهش می یابد و در نتیجه با افزایش دمای کارکرد، روغن روان کار نازک تر میشود. از این رو، ویسکوزیته روغن روان کننده خوب نباید با تغییر دما زیاد تغییر کند، به طوری که می توان آن را به طور مداوم در شرایط مختلف دما مورد استفاده قرار داد. سرعت تغییر ویسکوزیته روغن روانکاری با دما توسط یک مقیاس دلخواه اندازه گیری می شود که به عنوان شاخص ویسکوزیته (V. I) شناخته می شود. اگر ویسکوزیته روغن روانکار با افزایش دما به سرعت کاهش یابد، شاخص ویسکوزیته پایینی دارد. از طرف دیگر، اگر ویسکوزیته روغن روانکار فقط کمی بر افزایش دما تأثیر بگذارد، شاخص ویسکوزیته آن بالا است.
نقطه آنیلین: نقطه آنیلین روغن روان کننده به عنوان حداقل دمای محلول تعادل برای حجم مساوی از نمونه های آنیلین و روغن روان کننده تعریف می شود. این نشانه ای از خراب شدن احتمالی روغن روان کننده در تماس با آب بندی لاستیکی است .
هیدروکربن های معطر تمایل به حل کردن لاستیک طبیعی و انواع خاصی از لاستیک های مصنوعی دارند. در نتیجه، محتوای معطر کم در روغن روان کننده مطلوب است. نقطه آنیلین بالاتر به معنای درصد بالاتر هیدروکربن های پارافینی و در نتیجه درصد کمتر هیدروکربن های آروماتیک است. نقطه آنیلین با مخلوط کردن حجم های مکانیکی مساوی از نمونه های روغن روان کننده و آنیلین در یک لوله آزمایش تعیین می شود. مخلوط حرارت داده می شود تا محلول همگن به دست آید. سپس به لوله اجازه داده می شود تا با سرعت کنترل شده خنک شود. دمایی که در آن دو فاز (روغن روان کننده و آنیلین) از هم جدا می شوند در نقطه آنیلین ثبت می شود.
الزامات یا ویژگی های ضروری یک روان کننده خوب به شرح زیر است:
- باید شاخص ویسکوزیته بالایی داشته باشد.
- باید نقاط فلاش و آتش بالاتر از دمای عملیاتی دستگاه داشته باشد.
- باید چربی بالایی داشته باشد.
- نقاط ابری و ریزش یک روان کننده خوب باید همیشه کمتر از دمای کارکرد دستگاه باشد.
- فراریت روغن روان کننده باید کم باشد.
- در طول استفاده باید کمترین مقدار کربن را رسوب دهد.
- باید نقطه آنیلین بالاتری داشته باشد.
- باید مقاومت بالاتری در برابر اکسیداسیون و خوردگی داشته باشد.
- باید کیفیت شوینده خوبی داشته باشد.
شرکت پاک شیمی با برند تجاری (پیشروشیمی) ارائه دهنده وکس و روان کننده های پی وی سی از جمله : وکس مایع LG16 ، پارافین وکس، پلی اتیلن وکس و پاک وکس با گرید های Pak wax 012-014-015-017 میباشد.